کاوش موضوع آذربایجان

آذربایجان (ترکی آذربایجانی: آذربایجان‎، پارسی میانه: آتورپاتَکان، آذَرباذَگان، آذَربایَگان، یونانی باستان: Ατροπατήνη آتروپاتینی، ارمنی: Ատրպատական آتْرپاتاکان، سریانی: ܐܕܘܪܒܝܓܐܢ‎ اَذوربٰیْغان) نام ناحیه‌ای جغرافیایی و تاریخی در پایان شمال‌غربی ایران است. نام «آذربایجان» به معنای «نگهبان آذر» (آتش مقدس مزدیسنا) است؛ این منطقه در دین زرتشتی اهمیت دینی دارد و کانون مغان بوده است. برخی منابع زرتشتی آذربایجان را همان ایران‌ویج — خاستگاه افسانه‌ای ایرانیان و زادگاه زرتشت — دانسته‌اند. در زمان ساسانیان، کوست چهارم ایران را آذربایجان نیز می‌نامیدند. در دورهٔ اسلامی، شاه اسماعیل و صفویان از منطقهٔ آذربایجان برخاستتند و ایران را پس از قرن‌ها ملوک‌الطوایفی یکپارچه کردند. قیام مشروطه‌خواهان تبریز یکی از مهم‌ترین رویدادها جنبش مشروطه ایران بود. بیشتر مردم آذربایجان به زبان ترکی آذربایجانی و بخشی از آن‌ها نیز به زبان‌های کردی، تالشی، تاتی، ارمنی، آشوری و غیره سخن می‌گویند. برپایه بیان تاریخ‌نویسان و جغرافی‌دانان، آذربایجان از شمال به رود ارس، جمهوری آذربایجان و ارمنستان، از جنوب به استان‌های کردستان و زنجان، از خاور به استان گیلان و دریای مازندران و از باختر به ترکیه و عراق بسته شده است و امروزه در بر گیرندهٔ سه استان آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و اردبیل است. در گذشته، آذربایجان به سرزمینی گفته می‌شده که از شمال به اران، از جنوب‌باختری به آشور، از باختر به ارمنیه و از خاور به دشت مغان و گیلان به‌پایان می‌رسیده و پایتخت آن شهر «گنجک» (تخت سلیمان کنونی) در نزدیکی تکاب بوده است. جغرافی‌دانان قدیمی، استان زنجان را بیشتر در ناحیه جبال قرار داده‌اند یا برخی مواقع به عنوان مرز با آذربایجان ذکر کرده‌اند. برخی از این جغرافی‌دانان نیز «ولایت خمسه» پیشین (استان زنجان امروزی تا قلعهٔ شمیران در مرز این استان با استان قزوین) را جزء آذربایجان و در جنوب آن بیان کرده‌اند.... بیشتر در ویکی پدیا